A RUTA DAS DORNAS

Este sábado, dia 4 de Xuño, o Lajareu proponse recuperar e poñer en valor un elemento fundamental do patrimonio mariñeiro inmaterial de Riveira: a ruta de verán das dornas.

Como moitos saberedes, antes da chegada dos motores foraborda nos anos sesenta, o traballo no mar planificábase en función do vento. No verán, na nosa área, os ventos reinantes son o Nordestiño pola mañá, que cae cara o medio dia; e o Noroeste pola tarde, que empeza entrar na Ria ás tres e media ou catro, e que aquí chamamos de San Alberte porque ven xusto desta ermida.

Con este réxime, aos mariñeiros de Riveira, no verán, quedáballes mallado sair cara a Louro e Fisterra. Sair moi de mañanciña que sempre hai unha veliña de vento para sacarche da Ria, inda que logo se quede calmo. E aproveitar que por fora, na costa, sempre hai algo de vento para chegar a Corrubedo, e logo coller o Noroeste, que entra ás tres, para poñer proa a Monte Louro ou a Fisterra, donde sempre houbo peixe.

Esta era a ruta de verán das dornas de Riveira: as grandes xeiteiras, as do palangre, as pescadoras e as trasmalleiras, porque en Riveira se traballaba nas dornas a todos os oficios. Quedaban na Ria as pequenas polveiras de sete cuartas que neste entorno, e ata Aguiño e Sálvora xa había polbos.

E así ían todos, a velear, debuxando unha estampa preciosa na Ría e na costa que xa so lembran os vellos. Botaban máis ou menos dias fora en función do oficio e da pesca. Para volver había que aproveitar o San Alberte da tarde. Se che collía Nordeste víñache de proa e había que bolinar duro, e, segundo a marea, remontar a enxurrada que che bota para fora. Por eso as dornas e Riveira bolinaban tanto e "de Riveira sairon os mellores mariñeiros", que ata o orgullo local está cheo de nostalxia...

Chegaron os motores e todo esto desapareceu. A recuperación da vela tradicional para lecer ten a Ria toda para sí (esto é literal, e moitos sábados e domingos preciosos, salvo os do verán, non hai na Ria máis velas que as das dornas) e non precisou de grandes aventuras fora da Ría, exceptuando memorables escapadas a Ons ou mesmo a Corrubedo. Pero, como di o noso querido Stafän Morling, aquí ainda estamos a tempo de manter viva a nosa cultura e o noso patrimonio, porque mentres que estean vivos os seus protagonistas e haia quen teña a vontade de escoitalos, aprender deles, e poñer en práctica o seu inxente acerbo, o patrimonio non morre nen queda para os museos.

Esta de ir Muros seguindo a ruta de verán é unha idea que vimos roendo de longo no Lajareu. Cando empecei eu nisto hai oito anos, xa a escoitei dos compañeiros nas veladas despois dos dias mar e sol: "Había que ir a Muros,! como facían os mariñeros de aquí: No veran saían cara a Muros e Fisterra cos ventos dominantes... e eso é o tiñamos que facer nos". Porque as dornas son algo máis que un motón de taboas ben armadas (preciosamente, marabillosamente armadas...) e son máis que a técnica de navegar nelas. Son todo un mundo que vivía e ainda vive en torno da embarcación, do traballo nela, do xeito de vida a través dela, que se identifica con ela. E como parte dese mundo están as rutas construidas ao longo de séculos de experiencia coñecemento e vida no mar.

O Encontro de Muros foi para ns como un caldeiro de auga fresca (salada) que che desperta do sopor ou da resaca. Nos TEMOS que ir a Muros por mar, seguindo a ruta das dornas. ¿Cómo se non? ¿Cando se non?.

Así que xa o sabedes, sábado á mañanciña, co nordestiño do lusco, saimos de Riveira, para estar fora da Ria antes das once. Así, ainda que caia o vento, na costa sempre queda algo para chegar á punta de Corrubedo, e logo co Noroeste PROA A MUROS. As velas das dornas de Riveira vólvense a recortar no perfil mítico do Monte Louro...